Учитавајући гиф

BIOGRAFSKI LEKSIKON


  • TANKOSIĆ Vojislav-Voja
  • TOPALOVIĆ T. Pavle
  • TOHOLJ Risto Duždević
  • TUNGUZ Pero Nevesinjski
Tankosić Vojislav-Voja

TANKOSIĆ Vojislav-Voja (1881-1915), major srpske vojske, četnički vojvoda, legendarni junak.

Rođen je 16. septembra 1880. godine u Rukladi kod Valjeva, od oca Pavla, kazandžije, i majke Milje. Nakon završene osnovne škole seli se sa roditeljima u Beograd, gde završava gimnaziju i Vojnu akademiju (1901). Sa 15. klasom završio je i Višu školu Vojne akademije (1905-1907).

Kao potporučnik je učestvovao u zaveri protiv kralja Aleksandra Obrenovića i u Majskom prevratu 1903. godine. Pre toga pomogao je vođama martovskih demonstracija 1903. godine da pobegnu čamcima na zemunsku stranu. Komandovao je vodom, koji je streljao braću Lunjevice, rođake kraljice Drage.

U svojstvu člana četničke organizacije upućen je zimi 1903/1904. u Skoplje, Bitolj i Solun, gde je radio na organizovanju četničkih akcija u Makedoniji. Tankosić je važio za jednog od najodvažnijih četničkih vojvoda i za dobrog strelca. Učestvovao je 16. aprila 1905. godine u borbi na Čelopeku kraj Kumanova u četi vojvode Savatija Miloševića. Nešto kasnije komandovao je četom u bici kod Velike Hoče. Nakon sklapanja srpsko-bugarske carinske unije, 6. jula 1905. godine, Tankosić je povučen u Srbiju, gde je odlikovan Ordenom Karađorđeve zvezde sa mačevima IV reda. Godine 1907-1908. bio je šef gorskog štaba Istočnog Povardarja, komandant svih četa na potezu od srpske granice do Vardara. Vodio je napad na bugarsku četu u selu Stracinu 1908. godine što umalo nije izazvalo srpsko-bugarski rat.

Posle austrougarske aneksije Bosne i Hercegovine, formirao je u Prokuplju četničku školu u kojoj su pripremani dobrovoljci za izvršavanje specijalnih zadataka u Bosni i Hercegovini. Širio je mrežu u Bosni i Hercegovini i regrutovao je dobrovoljce za sukob koji se smatrao neminovnim. To je bilo u suprotnosti sa politikom srpske vlade.

Bio je član „Mlade Bosne“. Jedan je od osnivača organizacije „Ujedinjenje ili smrt“, popularno zvane „Crna ruka“. Zajedno sa Bogdanom Radenkovićem i Ljubom Jovanovićem Čupom napisao je Ustav organizacije, čiji cilj je borba za ujedinjenje srpstva.

Pred izbijanje rata marta 1912. godine prekomandovan je u štab graničnih trupa, sa ciljem da obučava dobrovoljce. Sa Isom Boljetincom predvodio je Arnaute juna i jula 1912. godine tokom njihovog sukoba sa Turcima kraj Mitrovice.

U Prvom balkanskom ratu komandovao je Lapskim četničkim odredom, koji je otpočeo operacije u turskoj pozadini dva dana pre izbijanja rata kod karaule Merdare. Četnici su vodili borbu tri dana sve dok se nije uključila srpska redovna vojska. Srpska vojska je odnela pobedu, Tankosićevi četnici su prvi ušli u Prištinu, a major Tankosić je po drugi put odlikovan oficirskom Karađorđevom zvezdom sa mačevima i unapređen u čin majora.

Učestvovao je u obučavanju atentatora u Sarajevskom atentatu, prebacio ih je preko Drine, a posredniku je predao oružje. Posle Sarajevskog atentata 1914. godine austrougarska vlada ga je u ultimatumu upućenom srpskoj vladi smatrala odgovornim za atentat, zbog čega je bio pritvoren u štabu Dunavske divizije I poziva.

Po izbijanju Prvog svetskog rata postao je komandant Dobrovoljačkog odreda u Beogradu, a zatim Rudničkog dobrovoljačkog odreda. Za vreme bitke na Drini 1914. godine komandovao je posebnom četom dobrovoljaca i četnika u sastavu Limskog odreda u istočnoj Bosni, potom kod Loznice, Krupnja, na Mačkovom kamenu i dr.

Za vreme povlačenja srpske vojske major Voja Tankosić kao komandant bataljona smrtno je ranjen u Igrištu kod Velikog Popovića 17. oktobra 1915. godine. Njegovi četnici, verovatno Risto Toholj, Mustafa Golubić i Đuro Šarac, njegovo su polumrtvo telo i četničku arhivu, po jednoj verziji vozom, a po drugoj kolima, sa položaja dopremili u Trstenik, u Rezervnu vojnu bolnicu koja je radila u zgradi škole „Sveti Sava“ u Trsteniku. Živeo je još tri dana i umro u Trsteniku, gde je uz prisustvo velikog broja građana Trstenika i okoline i sahranjen 21. oktobra na trsteničkom groblju. Nakon sahrane grob mu je kamufliran, ali ga je okupator po ulasku u Trstenik, ipak, pronašao. Otkopali su ga, i nakon utvrđivanja identiteta, fotografisali su leš kako bi uverili javnost da je u otvorenom kovčegu čuveni komitski vojvoda, „demon svetskog rata“, zaista mrtav. Svi ilustrovani listovi u Austriji, Mađarskoj, Nemačkoj i Bugarskoj objavili su snimak i tekst u kome su, osim obaveštenja kako je „došao kraj Voji Tankosiću“, pominjani prestolonaslednik, ultimatum njihove vlade, kao i da je Tankosića, pogibijom u njihovoj balkanskoj ofanzivi, sustigla zaslužena kazna.

Tankosić je bio ponovo sahranjen na trsteničkom groblju sve do 6. oktobra 1922. godine, kada su ga, njegova majka Milja i njegovi preživeli saborci, preneli u Beograd i sa svim počastima sahranili na Novom groblju. Grob mu se danas nalazi na IV parceli y trećem redu, grobno mesto broj 6.

Po drugoj, neproverenoj verziji, major Voja Tankosić 1922. godine, zapravo nije pronađen u Trsteniku, već je njegove posmrtne ostatke iz ljubostinjskih šuma tek 1937. godine tajno preneo sveštenik Mihajlo Tasić u kriptu crkve u Beloj Vodi, gde se i sada nalaze.

U Trsteniku je, u Ulici Vojislava Tankosića podignut moderan, stilizovan spomenik-torzo vojvodi Tankosiću autora Andreja Čikale, zavičajnog vajara. Spomenik pripada likovnoj zbirci „Legat ED – Zavičajni umetnici“ u vlasništvu Narodne biblioteke „Jefimija“ Trstenik.

Pored sela Tankosić na Kosovu i Metohiji, jedna ulica na Vračaru u Beogradu i ulica u Nišu nosi ime Vojislava Tankosića, kao i ulice u mnogim drugim gradovima u Srbiji.

FOTOGRAFIJE


Vojislav-Voja Tankosić
Vojvoda Vojislav-Voja Tankosić
Vojislav-Voja Tankosić
Tankosić i Adžić
Četa Vojvode Tankosića - Miša Živanović, Risto Toholj Duždević, Vlada Voskar, Jevrem Gerasimović,
                            Đuro Šarac, Mustafa Golubić, Vojislav Voja Tankosić, Smajo Ferović,
                            Dušan Dučić, Boško Arežina i Milan Milošević
Leze, Dragutin Dimitrijević Apis i Vojislav-Voja Tankosić
Voja Tankosić Četnički Vojvoda
Major Voja Tankosić
Sa sahrane u Beogradu
Sa sahrane u Beogradu
Spomenica
MKU 1919
Grob Vojislava Tankosića
Andrej Čikala - spomenik Vojislavu Tankosiću
Topalović Pavle

TOPALOVIĆ T. Pavle (1939), lekar, aktivista i humanitarni radnik.

Rođen je 1939. godine u Trsteniku kao treće dete Mileve i Tihomira-Tike Topalovića, bogatog industrijalca.

Topalovići iz Dublja još od 1875. godine bave se kamenorezačkim poslovima i izradom vodeničarskih kamena. Tihomir-Tika (1906-1972) i Dobrosav, zajedno sa ocem Jovanom Topalovićem iz Dublja, posedovali su između dva svetska rata: majdan u Dublju (1921) i firmu „Kvarc“ (1932) u Trsteniku za proizvodnju i prodaju mlinsko-vodeničkih kamena, koja je imala predstavništvo i u Beču, kao i hotel „Topalović“, nastao adaptacijom trsteničke kafane „Deset Jugovića“, otkupljene od vlasnika Dimitrija i Stojana Gradištanca.

Tikin brat, Dobrosav, premešta 1945. godine privatno preduzeće „Kvarc“ u Osijek, gde se oženio. Kasnije, 1947. godine, otvara novu firmu pod imenom „Silex“ koja je preteča mnogih današnjih građevinskih preduzeća.

Tihomir-Tika je uoči rata sagradio i parni mlin u Počekovini i postrojenje za proizvodnju crepa i cigle u Donjem Ribniku. Za vreme Drugog svetskog rata, kao zet Koste Pećanca, dobio je 1941. godine zvanje četničkog vojvode ljubostinjskog i postavljen je za komandanta Ljubostinjskog četničkog odreda, koji se brinuo o bezbednosti vladike Nikolaja Velimirovića. Uhapšen je od Nemaca oktobra 1942. godine i sproveden u nemački logor Osnabrik. Posle rata emigrirao je u SAD i naselio se u Nju Džerziju, gde je prihvatao i pomagao srpske emigrante, monarhiste i žrtve komunističkog režima. Narodna vlast ga je 1945. godine zvanično proglasila za državnog neprijatelja, zbog čega je porodici konfiskovana sva imovina – kuća u Čajkinoj ulici, preduzeće „Kvarc“, majdan u selu Dublje, kafana i hotel „Topalović“ u centru grada, električni mlin u Počekovini, ciglana u Donjem Ribniku, njive, voćnjaci i vinogradi... U Nju Džerziju je bio vlasnik uglednog restorana „Stara Evropa“ zbornog mesta Srba na Istočnoj obali. Lično je dao garancije za 16.000 doseljenika, od čega je većinu sam i dočekivao na aerodromu i u njujorškoj luci, davao im je prvi obrok i prvi posao. Tika Topalović je bio potpredsednik Srpske narodne odbrane u SAD-u i Kanadi, zatim član Pokreta četnika „Ravna Gora” i predsednik Crkvenoškolske opštine „Sveti Sava“ u Njujorku punih petnaest godina. Tika Topalović je nezvanično bio i prvi organizator demonstracija protiv Josipa Broza Tita, kada je ovaj 1963. godine dolazio u Ameriku. Bio je veliki prijatelj vladike Nikolaja Velimirovića i kralja Petra II Karađorđevića.

Tihomir-Tika Topalović je umro marta 1972. godine u Patersonu, sahranjen na Flešing groblju u Njujorku.

Pavle Topalović, posle završene osnovne škole i gimnazije u Trsteniku, kao odličan učenik, otišao je u Beograd na studije medicine, gde je i diplomirao 1966. godine.

Pavle je još kao gimnazijalac počeo da igra fudbal. Krajem pedesetih i početkom šezdesetih godina prošlog veka bio je nezamenljiv centarhalf i poslednja linija u odbrani FK Trstenik.

Nakon majke Mileve, brata Petra i sestre Nevenke i dr Pavle Topalović, uz pomoć američkog advokata koga je poslao njegov otac Tihomir, odlazi 1967. godine preko Napulja za Ameriku. Tamo je, pored profesionalnog angažmana, aktivan i u crkvenom, društvenom i kulturnom životu srpske dijaspore u državi Nju Džerzi i SAD-u. Lider je SNO, Četničkog pokreta „Ravna Gora“, UKJV i dugogodišnji predsednik Crkvenoškolske opštine „Sveti Sava“ u Njujorku, donator izgradnje crkve u Elizabetvilu, direktor Doma starih, član Kongresa srpskog ujedinjenja i drugih srpskih udruženja. Bio je prijatelj i kum Nikoli Kavaji.

Aktivno je 1991. godine učestvovao u pomirenju Srpske pravoslavne crkve i Slobodne srpske pravoslavne crkve u Americi i Kanadi.

Dr Pavle Topalović, humanista i donator, od 1992. godine u otadžbinu je poslao pomoć vrednu preko pet miliona dolara, u lekovima, medicinskoj i drugoj vrsti pomoći Crvenom krstu Srbije i SPC-u.

Sinod Srpske pravoslavne crkve ga je odlikovao Ordenom Svetog Save.

Dr Pavle Topalović je septembra 2004. godine posetio svoj rodni Trstenik i svoje prijatelje iz dečačkih, školskih i fudbalerskih dana.

Živi sa suprugom Janom i porodicom u Vejnu, Nju Džerzi.

FOTOGRAFIJE


Radionica
Hotel
Hotel
Hotel
Pavle, maše rukom, sa prijateljima u Trsteniku. Kula, septembar 2004. godine
Toholj Risto

TOHOLj Risto Duždević (1882-1916), pravnik, ratnik, vitez Karađorđeve zvezde.

Rođen je 28. oktobra 1882. godine u Mostaru, od oca Vidaka, poreklom od Toholja iz Istočne Hercegovine. Prezime Toholj je grčkog porekla i u XII veku su živeli u okolini Ohrida, a nadimak Duždević je bio samo Ristin, moguće je da je to bilo njegovo drugo ime u vreme četničkih akcija (1905-1908) na prostorima Stare Srbije i Makedonije. Duždević, inače, znači Hercegovac, a dolazi od reči dužd – vojvoda, herceg.

Osnovnu školu i gimnaziju je završio u Mostaru. Još od ranih srednjoškolskih dana bio je revolucionarnog duha, pripadao je tajnom društvu mostarskih gimnazijalaca „Srpska svijest“ koje je izdavalo 1897. godine list „Srpstvo“.

Pravne nauke je prvo učio na Zagrebačkom univerzitetu, a kasnije u Pragu, Beču i Beogradu. U to vreme Risto Toholj pristupa tajnoj revolucionarnoj organizaciji „Crna ruka“, tj. organizaciji „Ujedinjenje ili smrt“. Njegovu grupu je činila petorka: student filozofije, Milenko Koprivica, činovnik Železničke direkcije, Milan Ciganović, izvesni M. Marić, Ilija Pejnović i Risto Milićević, inače, njegov najbolji drug iz gimnazije. Takođe, zna se da su, uoči atentata, Gavrilo Princip i Trifko Grabež stanovali sa Ristom Milićevićem negde na Dorćolu. Milićević će ih ispratiti na beogradskoj železničkoj stanici za Bosnu. Posle Sarajevskog atentata u Beogradu je odmah uhapšen Ristin brat, Ilija Toholj, sa svojom ženom.

Još kao student prava dobrovoljno stupa u redove srpskih komita u četu vojvode Đorđa Ristića Skopljančeta. Vatreno krštenje je doživeo 1905. godine na Tabanovcu, u borbama na Gulinu, gde je poginulo 9 četnika, dok su Turci imali poginulih 80 vojnika i jednog oficira. „U borbi su se istakli: student prava, Risto Toholj Duždević, podoficir, Milan Kovinić, i student filozofije, Dimitrije Premović.“ Vrlo brzo, svojom hrabrošću, Toholj je stekao slavu junaka u Južnoj i Staroj Srbiji.

Dok je boravio u Beogradu, bio je čest gost hotela „Balkan“ na Terazijama, koga je držao Hercegovac Đoka Popara, gde se svakodnevno održavao sastanak svih istaknutih četničkih vojvoda i četnika koji su boravili u Beogradu. Gosti hotela su, između ostalih, bili i Trsteničani Vladislav i Darko Ribnikar, urednici „Politike“.

U periodu od 1908. godine do početka balkanskih ratova nalazimo da je Risto sekretar Suda u Kosovskoj Mitrovici i da se, tih godina, oženio Darinkom, ćerkom sveštenika Mihajla Jaćovića iz Trstenika. Decembra 1912. godine, dok je na ratištu, u Trsteniku mu se rađa sin Velibor.

Risto Toholj je bio veoma blizak s majorom Vojom Tankosićem i pristupa u njegov Rudnički četnički odred. U bici na Jadru (1914) prilikom odbrane Krupnja, kada je pod Tankosićevom komandom 236 opkoljenih četnika vodilo očajničku borbu s tri austrougarska puka, preživelo je svega njih 46, među njima i Risto. Tada je izgubio najboljeg prijatelja iz mladosti i saborca, Ristu Milićevića Mostarca.

Vojvoda Vojislav Tankosić, za vreme povlačenja srpske vojske, kao komandant bataljona smrtno je ranjen u Igrištu kod Velikog Popovića 31. oktobra 1915. godine. Od posledica ranjavanja umro je 2. novembra 1915. u svojoj 35. godini života u Trsteniku. Njegovi najbliži saborci, Risto Toholj, Mustafa Golubić i Đuro Šarac, odneli su ga i tajno zakopali na trsteničkom groblju, ali su Austrijanci, ipak, uspeli da ga pronađu, otkopaju i slikaju leš, kako bi uverili javnost da je ipak mrtav.

Risto Toholj je kasnije, po Tankosićevoj pogibiji, kao pešadijski potporučnik, bio komandir čete u bataljonu vojvode Vuka s kojom se i probio na Krf. Iz bugarskih izvora saznajemo da je Risto Toholj, verovtno iz kuće svog tasta, sveštenika Mihajla Jaćovića, minirao i srušio Gvozdeni most na Zapadnoj Moravi prilikom povlačenja srpske vojske kroz Trstenik.

Po dolasku na Krf, 1916. godine, prekomandovan je, sa grupom srpskih oficira, u Odesu, gde je bila u formiranju srpska dobrovoljačka divizija u sastavu Ruske armije. U ratnim dejstvima u Dobrudži, na rumunsko-bugarskoj granici, Risto Toholj Duždević, kao pešadijski poručnik, komandir je III čete I bataljona I dobrovoljačkog puka, sastavljene, uglavnom, od Srba Hercegovaca.

„Na dan 25. avgusta 1916. godine, njegov puk, ppi raspoređivanju za nastupanje od Kara Sinana ka Osman Faki, iznenađen je od dva bataljona XXXV bugarskog puka, koji su im dolazili s desnog boka, jer su za Bugare, zbog sličnih uniformi, mislili da su Rusi. I uskoro je bio izložen bliskoj puščanoj i mitraljeskoj vatri. Ne samo bataljon, nego i ceo puk počeo je da se povlači u neredu. Tad je pred III četu istrčao njen komandir, Risto Toholj Duždević, i krenuo je na juriš i napadom bajonetima odbio Bugare. U toj neravnopravnoj borbi zastava bugarskog puka je sedam puta otimana i prelazila iz ruke u ruku, sve dok Toholj junački ne poginy sa uzvikom: Napred, braćo!, i naši ne odbiše Bugare.“

Sahranjen je u selu Kara Sinanu u Rumuniji – „Doneli su mrtve oficire Toholja i Jordana Nikolića. U dvorištu su, prekriveni šatorskim krilima. Ranjenici stalno pristižu. Sahranjeni su na groblju kod crkve.“

Pesnik Milutin Jovanović mu je posvetio pesmu „Groblje na severu“.

Kasnije, pored Šantićeve grobnice na mostarskom groblju Bjelušine, 1935. godine, sagrađena je zajednička grobnica od belog mermera, koja u osnovi ima oblik krsta, u koju su prenešene kosti Riste Toholja i Riste Milićevića, drugova od gimnazijskih i studentskih dana, pobratima, vatrenih patriota i saboraca.

Pored više vojnih odlikovanja i priznanja Risto Toholj je nosilac i oficirske Karađorđeve zvezde sa mačevima IV reda.

Posle Velikog rata i Ristine pogibije u Dobrudži, njegova supruga Darinka se nije udavala. Najveću pomoć pružao joj je njen otac, prota trstenički Mihajlo Jaćović, koji je sve do svoje smrti brinuo o njoj i unuku. Živela je u Trsteniku, Mostaru i u vreme studija njenog sina u Beogradu, u Domu za potomke poginulih ratnika. Velibor-Borko završava Medicinski fakultet 1936. i pripravnički staž obavlja u Mostaru 1937. godine.

Dr Borko Toholj je kasnije, sve do 1953. godine, radio kao lekar u Trsteniku, gde je i umro, mlad, neoženjen i bez potomstva.

Udovica Darinka je, pod stare dane, prodala očevinu i, uz eparhijski blagoslov, u porti manastira Ljubostinja podigla kapelu u čijoj kripti je potom sahranjen njen sin, dr Velibor, koji je kao trstenički lekar lečio i sestrinstvo manastira Ljubostinje. Kapela je posvećena Svetom Georgiju i u njoj se na Đurđevdan, krsnu slavu Toholjevih, uvek služi jutarnja liturgija i pomen Risti, Darinki i Veliboru-Borku.

FOTOGRAFIJE


Četa Đorđa Ristića Skopljančeta
Gore: Miša Živanović, Risto Toholj Duždević, Vladimir-Vlada Milanović Voskar iz Aranđelovca, Jevrem Gerasimović;
                            Dole: Đuro Šarac, Mustafa Golubić, Vojislav-Voja Tankosić, Smajo Ferović (Omeragić) iz Gusinja, Dušan Dučić, Boško Arežina i Milan Milošević
Mrtvi oficiri Risto Toholj Duždević i Jordan Nikolić
Porodica i kuća prote Mihajla Jaćovića
Dr Velibor-Borko Toholj
Kapela u porti manastira Ljubostinja
Tunguz Pero

TUNGUZ Pero Nevesinjski (1840-1919), harambaša, ustanik, serdar nevesinjski i zagorski.

Rođen je 1840. godine u Slivljima od oca Lazara, trgovca, i majke Anice, domaćice, u porodici poreklom iz Pive. Veoma mlad odlazi u hajduke gde se brzo ističe hrabrošću, pa uskoro zasniva svoju četu.

Tokom 1874. i u prvom delu 1875. godine, zajedno sa ostalim hercegovačkim glavarima i hajdučkim harambašama, učestvovao je u pripremama ustanka. Sredinom 1875. godine njegova četa je na Vjetrenom kod Zaloma ubila nevesinjskog kadiju, Saliha Korkuta, a potom i gatačkog barjaktara, Ibricu Kovačevića, na Hercegovom vrelu u Fojnici. Ovo je razljutilo lokalne muslimane i turske glavare koji su se brutalno osvetili. Porta je, da bi smirila nemire, u Hercegovinu poslala komisiju koja je nudila ustupke i samoupravu. Zauzvrat su tražili da Nevesinjci proteraju Pera Tunguza i njegovu četu sa svoje teritorije. Knjaz Nikola je preporučio Nevesinjcima da prihvate ponuđeno. Pod takvim pritiskom Tunguz je obećao da će dobrovoljno povući četu u Donju Hercegovinu, ali se, čim su se njegovi pratioci povukli, predomislio i vratio na Udreženje. Istu noć, sa 4. na 5. jul je postavio zasedu na Ćetnoj Poljani u Bišini. Narednog jutra, oko 9 časova, naišao je turski karavan iz Mostara sa zalihama za vojsku u Nevesinju. Hajduci su napali karavan i, ubivši nekoliko Turaka, zaplenili njihov tovar. Na povratku ka Udrežnju su se sukobili i sa turskom patrolom koja je išla u susret karavanu. Ovaj događaj se često smatra početkom hercegovačkog ustanka protiv turske vlasti – obeležava se kao „Nevesinjska puška“.

Pero Tunguz je tokom čitavog ustanka često predvodio samostalne napade na turske karavane i utvrđenja, retko poštujući mišljenja ostalih vođa.

Nakon što je Austrougarska na Berlinskom kongresu dobila pravo da okupira Bosnu i Hercegovinu, Pero Tunguz se sa većim delom svoje čete stavio u njihovu službu kao deo pandurskog korpusa. Nakon što su i mladići iz BiH uključeni u regrutaciju, Hercegovci su počeli novi ustanak. Perova buntovna i rodoljubiva priroda nije izdržala, pa se priključio ustanku bez obzira na pozive knjaza da Hercegovci miruju. Tunguz se sa svojim pandurima nalazio u stanici u Ulogu koja je prva napadnuta 11. januara 1882. godine. Pomažući ustanicima „iznutra“, uspeo je da privoli posadu na predaju. Nakon ovoga se Tunguz aktivno uključio u ustanak i postao jedan od njegovih vođa.

Ovaj ustanak je ugušen 22. aprila 1882. godine, a vođe ustanka su prebegle u Crnu Goru gde su pohapšeni i internirani. Pero Tunguz je u Crnoj Gori, kod knjaza Nikole Petrovića, dobio službu i zvanje serdara.

Pero Tunguz je bio oženjen Stanom, unukom čuvenog serdara Duke Kankaraša i sestrom harambaše Petka Kovačevića, i sa njom imao sinove, Radovana, Dušana, Vojina, artiljerijskog potpukovnika i Danila, kao i ćerku Milku.

Kada je Austro-Ugarska napala Srbiju 1914. godine, stari serdar dolazi u Srbiju, verovatno na poziv svog bivšeg saborca iz Nevesinjskog ustanka, Steve Čuturila, i prijavljuje se kao dobrovoljac u srpsku vojsku. Po nekim kazivanjima on je boravio kao izbeglica u Trsteniku, a po drugim, on je učestvovao i u proboju Solunskog fronta, pa je došao u Trstenik.

Nema pouzdanih podataka kada su u Trstenik došli sinovi Pera Tunguza. Dušan Perović Tunguz (1887-1923), konjički podoficir, bio je na službi u Trsteniku kao policijski pisar kada se 16. februara 1919. godine oženio Todorom, udovom Đurđa Đurkovića mesara iz Trstenika, a ćerkom mesara Novice Radonjića iz Čaira. Njegova braća, prof. dr Radovan Perović Tunguz Nevesinjski (1879-1944), izvesno vreme je živeo kao izbeglica u Trsteniku, a profesor istorije i geografije, Danilo Perović Tunguz (1888-1974), samo je dolazio u goste.

Božo Maršićanin, hroničar zbivanja u Trsteniku, za vreme austrougarske okupacije pominje da je profesor Nevesinjski, verovatno Radovan, iznenada nestao 9. decembra 1917. godine iz Trstenika. Kada je došao glas da su u Novom Selu uhvaćeni lopovi koji su ukrali i zaklali jedno goveče, oni prokažu profesora Perovića Nevesinjskog i on je uhvaćen u jednoj kolibi iznad Ciganskog groblja i oteran u Kruševac sa lisicama na rukama, zajedno sa lopovima. Kasnije je prebačen za Beograd.

Nakon oslobođenja, tokom 1919. godine, prof. dr Radovan Perović Tunguz Nevesinjski, političar, publicista i pisac, iz nekog razloga je u beogradskom novinama napao bogatog trsteničkog i banjskog apotekara, Svetolika Trajkovića – da je okupatoru otkrio gde je grob legendarnog četničkog vojvode, Tankosića, u Trsteniku i da ga je fotografisao, kao i da je ratni profiter. Svetolik Trajković i brojni čitaoci su, u nastaloj novinskoj polemici, kasnije sve to demantovali.

Serdar Pero Tunguz Nevesinjski je umro 18. marta 1919. godine u Trsteniku, kasnije su njegovi posmrtni ostaci prebačeni u Nevesinje.

Profesor Danilo Perović Tunguz je svom ocu, Peru Tunguzu Nevesinjskom, hajdučkom harambaši, serdaru nevesinjskom i zagorskom, 60-ih godina XX veka podigao na Morinama Spomen-obeležje – krst sa spomen-pločom. Njegovi potomci i Boračka organizacija iz Nevesinja obnovili su ga 2015. godine.

FOTOGRAFIJE


Nikšić 3. septebra 1887. godine
Danilo Perović Tunguz
Radovan Perović Tunguz
Spomenik Peri Tunguzu na Morinama
Spomen obeležje